‘Lowlands filosoof’ in gesprek over het leven en de dood

Van één ding in ons leven kunnen we zeker zijn: we gaan er een keer aan. Daar denken we liever niet te veel aan, omdat het de sfeer zo verpest. Maar we kunnen volgens veel filosofen de zekerheid van de dood ook gebruiken om ons leven vandaag zo intens en mooi mogelijk te leven. Tijdens deze interactieve bijeenkomst daagt filosoof Lammert Kamphuis je op een ontspannen manier uit om stil te staan bij sterfelijkheid. Daarnaast onderzoek je met de andere deelnemers hoe de houding ten opzichte van de dood per cultuur en tijd verschilt.

Rond de Internationale Dag van de Palliatieve Zorg organiseert het Netwerk Palliatieve Zorg Midden- & Zuid-Kennemerland en Amstelland & Meerlanden een avond met het thema ‘You only die once’. Voor wie geïnteresseerd is om na te denken over de eindigheid van het leven.

Lammert Kamphuis is een bekende filosoof, bestsellerauteur en spreker. Het is zijn missie om zoveel mogelijk mensen te laten ervaren hoe filosofie ze kan helpen in het dagelijkse leven. Lammert is een veelgevraagd spreker. Hij sprak meerdere malen voor volle zalen op Lowlands, is hoofddocent bij The School of Life Amsterdam en was huisfilosoof bij 5 Uur Live op RTL4.
In 2018 kwam ‘Filosofie voor een weergaloos leven’ uit. In augustus 2023 verschijnt zijn nieuwe boek ‘Verslaafd aan ons eigen gelijk’.

Woensdag 18 oktober, 19.30-21.00 uur, grote zaal

Jos Kessels over een nieuwe harmonieleer

Hoe kun je de ervaring van muziek beschrijven? Taal is niet in staat uit te drukken wat er met je gebeurt als je luistert naar muziek. Al zijn de klanken zelf nog zo duidelijk, je kunt je beleving ervan niet goed onder woorden brengen, net zomin als van dromen of van geuren en kleuren. Alles wat je erover zegt, klinkt flets. Het doet geen recht aan het bijzondere van je ervaring en aan je emotie. Toch is muziek te belangrijk om onbesproken te blijven. Zij is een grotere openbaring dan alle wijsheid en filosofie, vond Beethoven. Zonder muziek zou het leven een vergissing zijn, schreef Nietzsche. 

‘Muziek openbaart het diepste wezen van de wereld en spreekt de diepste wijsheid uit, in een taal die de rede niet kan verstaan.’
– Arthur Schopenhauer

Muzikaal weten

Gelukkig staan ons naast de gewone taal nog andere uitdrukkingsvormen ter beschikking, zoals poëzie, beeldtaal en kunst. Die hebben een wijder bereik dan de gewone taal. Maar het gebruik daarvan veronderstelt een andere manier van denken over muziek en een andere opvatting van kennis. Die leiden tot een nieuwe harmonieleer waarmee het wel mogelijk is om uitdrukking te geven aan wat je beleeft in muziek. Taal geven aan muziek onderzoekt deze rijke vorm van muzikaal weten, waarover ieder mens van nature beschikt.

Jos Kessels

Jos Kessels (1948) studeerde rechten en filosofie en werkte aanvankelijk als musicus, journalist en filosofiedocent. Hij schreef een proefschrift over kennistheorie en filosofieonderwijs en specialiseerde zich in de theorie en praktijk van het socratisch gesprek. Sinds 25 jaar leidt Kessels gesprekken en trainingen met managers en bestuurders in verschillende sectoren van de samenleving: gezondheidszorg, overheid, politie, onderwijs, banken. Hij werkt vanuit bureau Eidoskoop, dat zich toelegt op onderzoek en ontwikkeling van ideeën. Kessels publiceerde bij Boom onder meer Geluk en wijsheid voor beginners (zesde druk 2012), Vrije ruimte (vijfde druk 2013), Spelen met ideeën (2012), Scholing van de geest (2014) en Het welgetemperde gemoed (2019).

Dinsdag 2 april, 20.00 uur

Gerard Boter en Floris Leest over deze levensfilosofie

De stoïcijnse filosofie is ongekend populair in Nederland. Ze is dankzij haar heldere wijsheden een welkom toevluchtsoord voor wie een levensfilosofie zoekt. Maar heeft deze antieke filosofie wel echt wat te bieden aan ons eenentwintigste-eeuwers?

In Leven als stoïcijn. Of niet? verdiep je je samen met twee kenners in de filosofie van de stoïcijnen, aangereikt met de nodige humor en zelfspot. Zo ontdek je zelf of je al dan niet (een beetje) als een stoïcijn wil leven.

In gesprek met elkaar onderzoeken classicus Gerard Boter en ervaringsstoïcijn Floris van der Pol de zin en onzin van de stoïcijnse filosofie. Kunnen we een filosofie die slavernij zag als een fact of life als leidraad hanteren? Hoe pak je mondiale vraagstukken aan vanuit een individualistische filosofie? Werkt een kalme houding altijd of mag je ook weleens flink boos worden?

Gerard Boter is emeritus hoogleraar Grieks aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij maakte een Griekse teksteditie van Epictetus’ Encheiridion (Handboekje) en samen met Rob Brouwer vertaalde hij het verzameld werk van Epictetus naar het Nederlands.

Floris Leest (Floris van der Pol) studeerde filosofie en is YouTuber. Na te zijn afgestudeerd op de stoïcijnse ethiek probeerde hij naar hun denken te leven. Met wisselend succes.

Dinsdag 5 maart, 20.00 uur, kleine zaal
Toegang €10

Wouter Kusters – filosoof over shock, paniek en optimisme

Wat gebeurt er als de toestand van de wereld echt tot je doordringt? Als je je volledig bewust bent van de immense dreigingen van klimaatverandering en ecologische destructie? Hoe kan je dan nog rustig slapen? Wat zeg je tegen je (klein)kinderen? Wie roep je ter verantwoording?

In Schokeffecten laat Wouter Kusters zien hoe hijzelf reageerde toen hij besefte hoe diep we in de problemen zitten. Hij analyseert mogelijke reacties van shock, paniek en angst tot berusting, vertrouwen en zelfs optimisme. Hoe kunnen we uit het verblindende licht van de dreigende ondergang ontsnappen, zonder dat we onze ogen ervoor sluiten? Hoe houden we ons geestelijk staande? Wat kunnen en moeten we denken? Is er nog wel filosofie mogelijk?

Uiteindelijk biedt Kusters perspectief. De eerste alarmschok leidt tot duurzaam alarmisme, en blinde paniek wordt filosofische paniek. Het is tijd voor verantwoordelijkheid.

Wouter Kusters is filosoof, taalwetenschapper en schrijver. Zijn debuutboek Pure waanzin werd bekroond met de Van Helsdingenprijs en de Socrates Wisselbeker. Tien jaar later won hij opnieuw de Socrates Wisselbeker met Filosofie van de waanzin, dat ook internationaal veel succes heeft met vertalingen naar het Engels, Chinees en Arabisch.

Dinsdag 14 mei, 20.00 uur, kleine zaal
Toegang €10

Maarten Reesink – docent mens-dier studies UvA

Dier en mens is een inleiding in het snelgroeiende terrein van mens-dierstudies, waarin nieuwe inzichten vanuit diverse disciplines – filosofie, kunst, sociologie, recht, biologie en meer – bij elkaar komen. Door dit boek leer je met nieuwe ogen te kijken naar andere dieren – met de ogen van een dierenmens.

Onze kennis van dieren beperkte zich eeuwenlang tot de biologie: we beschreven het leven van diersoorten. Het dierlijke gedrag zagen we als het resultaat van instincten. Intelligentie bij dieren was inferieur, en zonder al te veel bewijs gingen we ervan uit dat ze geen emoties kennen. Onze relaties met dieren zijn eeuwenlang volstrekt hiërarchisch geweest: wij bepaalden wat we met ze deden. Dat was geen enkel probleem want ze zeiden niets terug, ze verzetten zich nauwelijks.

De wereld is veranderd. Dieren blijken ook taal en cultuur, ideeën en gevoelens te hebben. Velen van ons rekenen hond en kat tot de familie. En waarom zou dat niet ook voor koeien en kippen, olifanten en dolfijnen gelden? Wat zijn de filosofische en juridische implicaties van een dergelijke vraag? Kortom: wat als alle dieren, ook de niet-menselijke, een individu zijn, die naast een bio-logie ook een bio-grafie hebben?

Dinsdag 12 december, 20.00 uur, kleine zaal
Toegang €10

EcoTrip Festival: Erik Kaptein – landschapsarchitect

Broeikasgassen, we blijven ze maar uitstoten. De natuurlijke koolstofkringloop kan de immense hoeveelheid CO₂ niet meer opnemen en vastleggen: het proces van de fotosynthese dat hiervoor zorgt, is daar niet op toegerust.

Landschapsarchitect Erik Kaptein stelt voor om de effectiviteit van de fotosynthese te vergroten. Dat brengt niet alleen de oplossing van het wereldvoedselprobleem binnen bereik, maar ook die van de klimaatcrisis.

In Fotosynthese 2.0 legt Kaptein uit hoe juist de Nederlandse landbouw hierin het verschil kan maken. Nederland exporteert jaarlijks voor meer dan 100 miljard euro aan landbouwproducten en is daarmee samen met de VS de grootste producent en exporteur ter wereld. Juist omdat de Nederlandse afzetmarkt zo groot is, kunnen wij werken aan de noodzakelijke innovatie.

Erik Kaptein studeerde af aan de Wageningen Universiteit & Research als landschapsarchitect. Hij werkte als wetenschappelijk medewerker aan zijn promotieonderzoek naar landschappelijke woonvormen. In zijn verdere loopbaan staat de relatie tussen de mens en de levende natuur centraal.

Beluister hier alvast een van zijn podcasts:
Een uitweg uit de klimaatcrisis

Dinsdag 31 oktober, 20.00 uur, kleine zaal
Toegang €10

Kirsten Poortier – docent filosofie RUG

Een onbetwistbaar antwoord op de vraag wat ons tot mens maakt bestaat waarschijnlijk niet, maar juist in een tijd waarin we worden geconfronteerd met de impact van ons bestaan op de wereld, is het van wezenlijk belang om haar te blijven stellen. Dit boek onderzoekt de aard van de mens vanuit de overlappende perspectieven van filosofie, techniek en wetenschap.

Het onderwerp van dit filosofie café sluit ook nauw aan bij het nieuwe eindexamenonderwerp filosofie voor vwo: mens en techniek. Jongeren (ook als je nog niet in de eindexamenklas zit) zijn daarom ook van harte welkom om mee te praten voor de helft van de toegangsprijs!

Kirsten Poortier is docent filosofie en kunst en was mederedacteur van het handboek Filosofie op school (2021). Erik Myin is hoogleraar filosofie aan de Universiteit Antwerpen en schrijft over waarneming, cognitie en bewustzijn. Peter-Paul Verbeek is hoogleraar filosofie en ethiek van wetenschap en techniek, en tevens rector magnificus aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceerde onder andere Op de vleugels van Icarus (2013) en De grens van de Mens (2011).

Dinsdag 21 november, 20.00 uur, kleine zaal
Toegang €10
Toegang €5 (jongeren t/m 18 jaar)

Joan de Ruiter – Docent Filosofie over mens en techniek

Whatever it takes is een zinderende filosofische roman voor jongeren van boven de vijftien jaar. Met dit brutale en eigentijdse verhaal levert Joan de Ruijter kritiek op een mensbeeld waarin data allesbepalend zijn. Een onderwerp wat actueel is voor jong én oud!

Het onderwerp van dit filosofie café sluit ook nauw aan bij het nieuwe eindexamenonderwerp filosofie voor vwo: mens en techniek. Jongeren (ook als je nog niet in de eindexamenklas zit) zijn daarom ook van harte welkom om mee te praten voor de helft van de toegangsprijs!

Whatever it takes neemt je mee naar West-Brabant. Natália (18) wil koste wat kost de top bereiken in het vrouwenwielrennen. Ze is dan ook in de zevende hemel als ze hoort dat ze samen met haar beste vriendin Demi bij een professioneel team mag komen fietsen. De datagestuurde aanpak van coach Thomas past goed bij het beeld dat Natália van haar lichaam heeft: dat is een soort machine, toch? Demi is het niet met haar eens. Als duidelijk wordt dat Natália en Thomas meer dan alleen hun mensbeeld delen, komt de vriendschap met Demi zwaar onder druk te staan.

Dinsdag 19 september, 20.00 uur, kleine zaal
Toegang €10
Toegang jongeren t/m 18 jaar €5

Marthe van Kerkwijk, filosoof van de ISVW

Dat een misdadiger straf verdient, vinden we vanzelfsprekend. Het strafrecht is volledig gebaseerd op deze aanname. En de wil om te straffen is diep in onze maatschappij verankerd.

Rechtsfilosoof Clara Wichmann (1885-1922) zet een streep door dit argument. Als we werkelijk begaan zijn met het verminderen van misdaad, dan moeten we kijken naar de oorzaak van de misdaad. Dan blijkt dat elke rechtsstaat haar eigen misdaad voortbrengt. Wichmann ontmaskert het vermeende recht tot straffen als diepgeworteld wraakinstinct. Maar is dat instinct te rechtvaardigen?

Honderd jaar na Wichmanns dood, in een samenleving die steeds harder roept om hardere straffen, is haar betoog nog onverminderd actueel. Marthe Kerkwijk zorgt voor de inleiding en hertaling van Clara Wichmanns vlammende woorden.

Clara Wichmann (1885-1922) was filosoof, jurist, feminist en vredesactivist. Ze promoveerde op de geschiedenis van het strafrecht en streed voor het vrouwenkiesrecht. Ze was directeur Criminologie van het CBS, docent sociale filosofie en programmamaker bij de Internationale School voor Wijsbegeerte.

Dinsdag 3 oktober, 20.00 uur, kleine zaal
Toegang €10

GEANNULEERD

Actuele thema’s in een nieuw daglicht

Het Filosofie Café is al jaren een vaste waarde in Verhalenhuis Haarlem met sprekers uit het hele land en actuele onderwerpen. Vanaf dit seizoen is er ook een Theologie Café met ds. Werner Pieterse en diverse gasten die deze avonden thema’s als vluchten, duurzaamheid, seks en macht in een nieuw daglicht zetten. Aan de hand van bijbelse verhalen en andere bronnen komt zo een gesprek op gang over onze eigen tijd en wereld.

‘en God zag dat het goed was…’ 

Is de natuur ‘voor ons’ geschapen?’ is mens het ‘middelpunt van de schepping?’ Heeft het Bijbelse scheppingsverhaal iets te zeggen in dse dagen van klimaatverwoesting of is ze er mede schuldig aan. 

Onder leiding van ds. Werner Pieterse en in gesprek met elkaar onderzoeken we of het verhaal van de ‘schepping’ uit het Bijbelboek Genesis aanknopingspunten biedt voor een betere omgang met de natuur.

Donderdag 19 oktober, 14.00 uur
ook op dinsdag 17 oktober om 20.00 uur
Toegang € 8